Skiën in diepe sneeuw buiten de geprepareerde pistes fascineert veel wintersporters. Omdat ze het associëren met ongerept terrein, zachte sneeuw, een groot gevoel van vrijheid en een intensere natuurbeleving. Maar off-piste skiën is ook riskanter. Wie off-piste wil skiën moet daarom zeker de gevaren kennen en zich goed voorbereiden. SnowTrex laat zien hoe veilig off-piste skiën mogelijk is.
Geprepareerde piste, skiroute, off-piste: Dit zijn de verschillen in off-piste
“Freeriden” staat voor wintersport buiten de geprepareerde pistes. Een geprepareerde piste is vrij van de typische gevaren van de bergen. Hij is beschermd tegen lawines, er staan geen bomen of rotsen op de hellingen en de breedte is wettelijk vastgelegd. Dit maakt skiën veiliger en gemakkelijker, maar in sommige opzichten ook kunstmatiger. Dit is precies de reden waarom steeds meer wintersporters off-piste gaan voor een meer natuurlijke ervaring. Off-piste skiën wordt ook bijzonder aantrekkelijk gemaakt door de zachte diepe sneeuw die vaker te vinden is op ongerepte routes.
In Engelstalige landen wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende soorten terrein als je buiten de geprepareerde pistes skiet:
- Frontcountry is off-piste, maar nog steeds binnen een skigebied, dicht bij reddingsdiensten en je kunt met een skilift de berg op.
- Slackcountry verwijst naar terrein buiten het skigebied, maar nog steeds gemakkelijk bereikbaar met liften of auto’s.
- Sidecountry staat voor een helling buiten het skigebied die nog wel met de lift bereikbaar is. Skiërs moeten dan echter zelf hun weg naar boven klimmen.
- Backcountry is de enige echte diepsneeuwervaring voor puristen, want deze routes liggen ver weg van het skigebied en zijn niet bereikbaar met de auto of lift.
In het Alpengebied is de definitie meer gericht op het soort terrein. Zo zijn er de termen “skiroutes” en “vrij skigebied” of “off-piste” voor de verschillende terreinen. Skiroutes zijn gemarkeerd en ook beveiligd, maar niet geprepareerd in de klassieke zin van het woord. Ze worden ook slechts af en toe gecontroleerd. Wintersporters herkennen ze aan de gele of rode markeringsborden.
De breedte van de skiroutes kan per land verschillen. In Oostenrijk loopt de skiroute bijvoorbeeld 15 meter links en 15 meter rechts van de markering, dus in totaal is hij 30 meter breed. Zodra je deze breedteradius verlaat, bevind je je in vrij terrein.
Het open terrein, vrije skigebied of off-piste heeft helemaal geen markeringen, is niet geprepareerd en wordt niet gecontroleerd. Iedere wintersporter betreedt de off-piste op eigen risico. Er staan vaak borden die waarschuwen voor het ontbreken van markeringen of voor lawinegevaar. Dit kan bijvoorbeeld een bord met een lawinewijzer of een knipperlicht zijn.
Voor beginners is off-piste rijden te gevaarlijk, omdat freeriden zowel fysiek als technisch uitdagend is. Betekent dat dan weer dat gevorderde skiërs op elke off-piste mogen? Theoretisch kunnen wintersporters met de juiste vaardigheden en kennis van het terrein – in het geval van freeriden moeten dat zeer gevorderde skiërs zijn – al deze routes skiën. Maar let op! In de praktijk is niet elke piste goedgekeurd voor off-piste skiën: Er zijn ook verboden routes, zoals lawinevrije gebieden of natuurreservaten. Hier is het lawinegevaar te groot of zou je de natuur ernstig verstoren.
Als algemene regel geldt dat freeriden taboe is in afgesloten of verboden gebieden, hoe goed je ook kunt skiën. Elk skigebied heeft andere regels, dus je moet je van tevoren goed informeren.
In Italië bijvoorbeeld was freeriden tot voor kort volledig verboden, hoewel dit in sommige gebieden langzaam verandert door de populariteit van de sport.
Off-piste: De fascinatie van diepe sneeuw en off-piste
Off-piste skiën ontwikkelt zich steeds meer tot een eigen discipline. Freeriden heeft zijn eigen toegewijde fanbase. Er zijn speciale tijdschriften, apps en internetforums die alleen aan off-piste skiën zijn gewijd.
Het enthousiasme voor het skiën buiten de geprepareerde pistes is gemakkelijk te begrijpen. De combinatie van zachte, ongerepte sneeuw waar je als het ware doorheen vliegt, het gevoel van vrijheid en de natuurervaring ver weg van de drukke pistes fascineren veel wintersporters. En niet in de laatste plaats hebben gemakkelijke toegang tot informatie op internet en steeds betere uitrusting bijgedragen aan de opkomst van off-piste skiën. Verkopers van off-piste uitrusting noteren in sommige gevallen een omzetstijging van 43 procent op dit gebied.
Maar hoe populair freeriden in diepe sneeuw ook is, het brengt een verhoogd risico met zich mee. Wie ver van geprepareerde pistes skiet, is verder verwijderd van reddingsdiensten en mogelijk dichter bij lawines. Bovendien krijgen veel skiërs een vals gevoel van veiligheid door hun goede uitrusting. Ze overschatten zichzelf, wagen zich op onbekend terrein en brengen zichzelf zo vaker in gevaar dan op de klassieke skipiste.
Je kunt niet off-piste gaan zonder voorbereiding
Dit alles betekent niet dat je off-piste skiën niet kunt proberen. Maar elke wintersporter moet zich altijd bewust zijn van de gevaren en zich daarop voorbereiden. Een goede voorbereiding op off-piste skiën omvat de volgende vier basisregels:
- Ken het terrein
- Informeer van tevoren naar de lawinesituatie
- Neem een lawineveiligheidsuitrusting mee
- Ski nooit alleen
Ken het terrein van de off-piste
De eerste regel is altijd: waag je nooit in een gebied waarover je je niet van tevoren hebt geïnformeerd. Want zodra je off-piste gaat, ben je ook buiten de gebruikelijke veiligheidsstructuren en op jezelf aangewezen. Als je de route niet kent, kun je heel snel verdwalen of in een lawinegebied terechtkomen en jezelf onnodig in gevaar brengen. Er zijn speciale online magazines zoals Powder Magazine of apps met gedetailleerde informatie over routes en sneeuwcondities zoals Avanet of OnTheSnow. Sommige apps, zoals SkiTracks, hebben een trackingfunctie voor routes die automatisch worden geüpload en zichtbaar zijn voor alle app-gebruikers en waarmee je ook backcountryroutes heel precies kunt volgen. Natuurlijk zijn er ook klassieke vouwkaarten van papier, zoals de Freeride Map.
Als je de weg niet kent of niet wilt vertrouwen op kaarten of apps, kun je een lokale skigids boeken. Zij zijn bekend met het gebied en lawines en weten precies welke gebieden het beste zijn om diepe sneeuw te skiën. Steeds meer skigebieden bieden ook speciale freeride-cursussen aan.
Informeer vooraf naar de lawinesituatie
Voordat je op pad gaat, moet je altijd het lawinebericht controleren. De website www.avalanches.org is hier heel goed voor. Hier vind je links naar alle Europese lawinewaarschuwingsdiensten.
Maar waar moet je op letten bij een lawinewaarschuwingsdienst? Belangrijke vragen zijn: Welke waarschuwingsniveaus worden waar aangekondigd? Welke gevarenzones moet je vermijden? Dit minimaliseert je eigen risico. Want juist degenen die buiten de piste skiën, kunnen sneller in een lawinegebied terechtkomen. Diepsneeuw skiën zelf kan ook lawines veroorzaken.
De gradatie van de Europese lawineschaal is als volgt verdeeld:
- Niveau 1 – laagLawines ontstaan alleen als er veel druk is (als groepen te dicht op elkaar lopen). Alleen glijbanen en kleine lawines zijn spontaan mogelijk.
- Niveau 2 – matigLawines kunnen vooral ontstaan bij grote extra belasting. Grotere spontane lawines zijn echter niet te verwachten.
- Niveau 3 – aanzienlijkEen lawine kan worden uitgelokt door een kleine extra lading, d.w.z. zelfs door één persoon. Middelgrote, maar ook af en toe grote lawines zijn spontaan mogelijk. Tijdens het rijden kunnen kritieke situaties ontstaan. Ervaring is daarom een must. Freeriders moeten steile hellingen vermijden en zelfs op vlak terrein heel voorzichtig zijn.
- Niveau 4 – grootZelfs een kleine extra lading kan een loslating veroorzaken: Veel middelgrote en grote lawines zijn spontaan mogelijk. Ski alleen off-piste als je veel ervaring hebt met lawinebewustzijn en beperk je tot matig steil terrein. Anders niet skiën!
- Niveau 5 – zeer grootVeel grote lawines zijn spontaan mogelijk, zelfs op gematigd steile hellingen en zelfs in het dal. Freeriden is niet mogelijk!
Je moet er bij de lawineschaal rekening mee houden dat het gevaar op de afzonderlijke niveaus niet evenredig toeneemt: Op waarschuwingsniveau 1 is slechts 5% van het sneeuwpakket onstabiel. Op niveau 3 is dat al 20%. Het is daarom belangrijk om de niveaus niet te onderschatten. Dit is precies een van de grootste gevaren van de lawineschaal. Veel skiërs denken dat er tot niveau 3 geen hoog risico is. In werkelijkheid sterft ongeveer de helft van alle lawineslachtoffers op niveau 3.
Het is ook belangrijk om te weten dat de lawineschaal geen exact situatierapport is, maar een voorspelling. Je moet daarom altijd zelf in het veld de situatie opnieuw controleren. Als de situatie is veranderd of als je je niet opgewassen voelt tegen de omstandigheden, kun je de tocht beter afbreken.
Naast het lawinegevaar moet je ook altijd het weer controleren om gevaarlijke weers- en zichtomstandigheden te voorkomen.
Neem een veiligheidsuitrusting voor lawines mee
Bij het freeriden is lawineveiligheidsuitrusting een absolute must. Hieronder valt de lawinepieper (LVS). Deze heeft zowel een zend- als een zoekfunctie. Beide functies kunnen nooit tegelijkertijd actief zijn. In de zendmodus zendt het apparaat met regelmatige tussenpozen een signaal uit. In de zoekmodus kunnen andere lawinebakens in geval van nood een begraven persoon vinden. Daarom is het ook aan te raden om in grote groepen de afstand tussen individuele wintersporters niet te klein te maken, zodat ze niet allemaal tegelijk door een lawine gegrepen kunnen worden.
De lawinepieper moet altijd op het lichaam worden gedragen en niet in de rugzak. Dit komt omdat een lawine de rugzak heel snel heel ver weg kan vegen en je dan begraven bent zonder dat je hem kunt vinden.
Tot de veiligheidsuitrusting behoren ook een lawineschep en een lawinesonde voor het zeer nauwkeurig lokaliseren van begraven slachtoffers. Je moet niet beknibbelen op het materiaal van de schep. Plastic scheppen zijn niet erg stabiel, scheppen van aluminium zijn daarom meer aan te raden. Je moet ook altijd een EHBO-doos en een volledig opgeladen mobiele telefoon bij je hebben.
Er zijn ook rugzakken met airbags, speciaal voor backcountry skiën. Deze blazen op een vergelijkbare manier op als airbags in auto’s. Het voordeel hiervan is dat je meer volume om je heen hebt, waardoor het moeilijker is om bedolven te raken onder sneeuw. De airbags zijn echter niet bepaald goedkoop, met prijzen rond de 700 euro, en je sjouwt meer gewicht mee de berg op. Aan de andere kant bieden ze meer bescherming als je ze niet opvat als een vrijbrief om er gevaarlijk terrein mee op te gaan.
Maar je hebt niets aan de juiste uitrusting als je niet weet hoe je het moet gebruiken. Iedereen die off-piste gaat, moet zijn uitrusting kennen en ook voor de reis moet altijd een functionele controle worden uitgevoerd.
In Noord-Amerikaanse skigebieden is veiligheidsuitrusting voor off-piste skiën verplicht en wordt deze zelfs gecontroleerd. Iedereen die off-piste gaat, moet ook een risicoverklaring ondertekenen bij de pistebeheerder dat hij of zij op eigen risico off-piste gaat.
Ski nooit alleen
Het volgende punt dat elke poederskiër moet onthouden is om nooit alleen te skiën. Als je geen hulp in de buurt hebt, kan zelfs een gebroken uitrusting of een verzwikte enkel levensgevaarlijk zijn. Alleen rijden brengt je in levensgevaar.
Wie geen ervaring heeft met diepe sneeuw, moet een lawinecursus volgen. Deze wordt in bijna alle skigebieden aangeboden en vormt een belangrijke basis voor veilig skiën buiten de piste. Deze moet ook af en toe worden opgefrist, bij voorkeur elk jaar.
Naast de lawineveiligheidsset is ook speciale veiligheidsuitrusting belangrijk. Dit omvat een helm, een bril die niet beslaat, beschermers en ademende winterkleding. Als je een purist bent en op eigen kracht de berg op wilt, moet je vellen onder je ski’s hebben. Dit voorkomt dat ze naar achteren glijden tijdens het klimmen. Als je wilt, kun je ook in hoogte verstelbare skistokken gebruiken, die het gemakkelijker maken om omhoog te klimmen.
Met de lift, helikopter of met je eigen ski’s: Zo kom je veilig in het diepsneeuwgebied en weer terug
Voordat je vertrekt, moet je zowel de heen- als de terugweg organiseren.
Afhankelijk van de route kun je vaak vrij gemakkelijk met de lift naar de off-piste. Deze verbinden de off-piste diepsneeuwroutes met de geprepareerde pistes. Daarna ski je gewoon weer naar beneden het dal in en ben je weer terug in het gecontroleerde gebied.
Andere routes zijn bereikbaar met de auto. Vanaf hier kun je de lift nemen of de berg oplopen. Hier is het belangrijk om van tevoren goed naar de coördinaten en routes te kijken om weer bij het beginpunt uit te komen.
In sommige skigebieden kun je ook meerdaagse tochten buiten de pistes maken. Skihutten bieden onderweg rustpunten. Als je zo lang en zo ver off-piste gaat, kun je het beste een kompas, een navigatieapparaat en een papieren kaart meenemen en altijd de route volgen om weer veilig beneden te komen.
Heliskiën is vooral populair in de skigebieden van de VS. Hier worden wintersporters per helikopter naar de top gebracht en skiën ze vanaf daar weer naar beneden. Maar ook in het Alpengebied wordt dit steeds populairder. Het is belangrijk dat je je houdt aan de officieel goedgekeurde gebieden voor heliskiën, anders kun je grote schade toebrengen aan de natuur of zelfs in gebieden komen die veel te gevaarlijk zijn.
Sommige wintersporters gebruiken ook sneeuwscooters om comfortabeler buiten de piste te komen. Hier hangt een prijskaartje aan, maar als er iemand meerijdt, is dat een extra beschermingslaag in gevaarlijke situaties en kan de bestuurder ook helpen om de weg naar beneden te vinden. Er zijn zelfs eerste ontwikkelingen van autonome sneeuwscooters die bijvoorbeeld automatisch de reddingsdienst kunnen waarschuwen in geval van nood.
Skiën in diepe sneeuw draait om evenwicht
Als je eenmaal bovenop en in het terrein bent, draait het allemaal om rijden. Skiën in diepe sneeuw is anders dan skiën op de gewone pistes. Door de lichte poedersneeuw zak je dieper weg in de sneeuw. Daarom heb je een speciale skitechniek nodig om goed door de poedersneeuw te komen. Diepsneeuw skiën wordt gekenmerkt door een zeer actieve hoog-laag beweging. Daarbij demp je je knieën sterk en creëer je dus de nodige lift om goed vooruit te komen in de diepe sneeuw.
Experts raden ook een smallere beenpositie aan. Dit betekent dat je de ski’s dicht bij elkaar plaatst om een groter oppervlak te creëren. Dit zorgt ook voor meer lift. De ski’s die zijn ontworpen voor off-piste skiën zijn daarom breder dan standaard carve-ski’s.
Een andere tip is om je bovenlichaam zo stabiel mogelijk te houden en slechts minimaal te bewegen. Hierdoor kun je je evenwicht beter bewaren en zul je minder snel omvallen. Maak hiervoor kleine bewegingen met je polsen. Want als je buitenwaartse armbewegingen maakt, draai je onvermijdelijk je bovenlichaam mee en loop je het risico sneller je evenwicht te verliezen.
Je moet deze techniek een beetje oefenen. Voor beginners in diepe sneeuw is het daarom aan te raden om op vlakker tot matig steil terrein te beginnen. Ideale sneeuwhoogtes zijn ongeveer 10 tot 20 centimeter verse poedersneeuw, zodat je niet zo diep wegzakt.
Hoe te handelen in geval van nood bij het skiën in diepe poedersneeuw
Omdat het risico op ongelukken hoger is in open skigebied, moet je niet alleen aandacht besteden aan je skitechniek. Het is ook belangrijk om te weten hoe je je in bepaalde situaties moet gedragen.
Verlies van een passagier
Als algemene regel geldt: ga nooit alleen skiën op niet-voorbereide pistes. Kleine groepen zijn ideaal voor zulke tochten. Maar wat gebeurt er als je een persoon verliest? Als de medeskiër niet reageert op oproepen, komt de lawinepieper in actie. Deze wordt op de zoekfunctie gezet om de verloren passagier zo snel mogelijk op te sporen. Als je een signaal hebt maar de persoon niet kunt zien, helpt de lawinesonde je om hem of haar precies te lokaliseren. Als je de verloren persoon niet kunt vinden, moet je onmiddellijk de bergreddingsdienst bellen.
Vast komen te zitten in de sneeuw
Diepe sneeuw is een droom voor elke wintersporter, maar het heeft ook een grote valkuil: Je kunt gemakkelijk vast komen te zitten. Dit gebeurt vaker bij beginnende freeriders die nog niet erg zelfverzekerd zijn in diepe sneeuw. Het probleem is dat je niet op eigen kracht overeind kunt komen, maar dieper in de sneeuw wegzakt als je jezelf met je handen ondersteunt. De truc is om niet je handen te gebruiken om uit te schuiven, maar om jezelf omhoog te duwen met je stokken. Het helpt ook als je eerst op je zij rolt, je rugzak in de sneeuw legt en daarop leunt om weer overeind te komen.
Boom in de weg
Wintersporters die off-piste skiën houden van de ongetemde hellingen. Maar er liggen ook gevaren op de loer. Het is heel goed mogelijk om tegen een boom te rijden. Dit is gevaarlijk bij hoge snelheden, omdat je jezelf snel kunt verwonden. Als dit gebeurt met een passagier en hij of zij ernstig gewond raakt, moet je de bergreddingsdienst bellen. Als de persoon zich nog kan bewegen en je niet te ver van het dal of de lift bent, ga dan voorzichtig verder.
De belangrijkste veiligheidsmaatregel is echter: bomen moeten alleen deel uitmaken van de route als je veilig en gecontroleerd kunt skiën in een afgesloten ruimte.
Verborgen boomputten
Bomen herbergen echter nog een ander gevaar, de zogenaamde “boomputten”. Hier heeft zich een zeer diepe inkeping rond een boom gevormd, maar de sneeuw verbergt deze. Als je er tegenaan rijdt, val je diep, bedolven onder de sneeuw en loop je dus ernstig gevaar. De eerste stap is daarom om kalm te blijven. Elke abrupte beweging zorgt er alleen maar voor dat je nog dieper valt. Zodra je kunt, moet je je armen om de romp slaan om jezelf te beschermen tegen nog dieper vallen. Omdat je praktisch begraven bent in de sneeuw, moet je op zoek gaan naar luchtzakken om je zo lang mogelijk te kunnen redden. Daarna is het een persoonlijke beslissing of je op hulp wacht of dat je jezelf aan de boomstam omhoog probeert te trekken. Je moet dit langzaam en met kleine bewegingen doen, anders krijg je nog meer sneeuw bovenop je. Als je er eindelijk uit bent, trek je jezelf in veiligheid ver weg van de boomput. Daarna heb je al je kracht verbruikt en moet je niet op eigen kracht proberen af te dalen. Uiterlijk op dit punt moet de reddingsdienst worden gealarmeerd, zodat je zo snel mogelijk van de helling af kunt komen.
Ongunstige weersomstandigheden
De natuur in de backcountry is vaak onvoorspelbaar. Weersveranderingen gebeuren snel en kunnen ook gevaarlijk zijn. Controleer daarom altijd van tevoren heel goed de weersverwachting en weet wat je moet doen in geval van harde wind, een white-out of plotselinge sneeuwval.
Dit alles toont aan: een zeer goede voorbereiding op alle eventualiteiten, kennis van het terrein en voorzichtigheid zijn essentieel bij het skiën buiten de gemarkeerde pistes. Alleen degenen die weten wat ze kunnen verwachten in de backcountry en zich daarop voorbereiden, zijn veilig onderweg en kunnen optimaal genieten van de onvergelijkbare ervaring van skiën in diepe sneeuw.
Veelgestelde vragen over skiën buiten de piste
Rijden in “vrije wildernis” geeft een gevoel van onafhankelijkheid en vrijheid. Je voelt je dichter bij de natuur. Bovendien is de poeder of diepe sneeuw waar skiërs van houden hier bijzonder vaak te vinden.
Freeriden kan heel eenvoudig worden omschreven als skiën buiten de geprepareerde pistes. Voor veel wintersporters betekent de term echter veel meer; zij omschrijven freeriden als een levensstijl.
Nee! Er zijn gesloten en verboden pistes. Deze mogen zelfs niet betreden worden om te freeriden.
Off-piste skiën is riskant en kan een grote uitdaging zijn voor de fysieke en technische vaardigheden van een skiër. Freeriden wordt daarom niet aanbevolen voor beginners. Wie echter wil leren freeriden, kan een speciale cursus voor off-piste skiën volgen en de eerste tochten met skigidsen maken.
Absoluut noodzakelijk is een lawineveiligheidsuitrusting bestaande uit een lawinepieper, sonde en schep. Daarnaast worden een kompas, navigatieapparaat, helm, skibril en beschermers aanbevolen. Wie de berg op ski’s beklimt, moet een skivel om zijn ski’s doen om uitglijden tijdens het klimmen te voorkomen.
Een goede voorbereiding is het allerbelangrijkste. Je moet de route van tevoren goed kennen en het lawinebericht controleren. De weerssituatie moet ook altijd worden gecontroleerd. De uitrusting en veiligheidsuitrusting moeten kort worden gecontroleerd en je moet alle veiligheidsmaatregelen voor risicosituaties nogmaals doornemen.
De uitdaging met zachte diepe sneeuw is om er niet in weg te zakken. Om dit te doen, moet je je evenwicht goed bewaren. Daarom moet je je bovenlichaam zo stabiel mogelijk houden. Daarnaast heb je veel drijfvermogen nodig om jezelf tijdens het skiën uit de sneeuw te kunnen tillen. Dit wordt bereikt door een actieve hoog-laag beweging en een strakke beenpositie van de ski’s.
Naast helmen, skibrillen, beschermers en ademende kleding is er vanwege de populariteit ook speciale uitrusting voor freeriden. Hieronder vallen bredere carve-ski’s, in hoogte verstelbare stokken of rugzakken met airbags. Dit wordt aanbevolen als je vaak buiten de geprepareerde pistes skiet. Maar in principe kan iedereen ook off-piste skiën met alpine ski-uitrusting.
Aangezien de pistes in het open skigebied niet gemarkeerd, geprepareerd of gecontroleerd zijn, zijn er alpine gevaren te verwachten. Dit zijn obstakels zoals bomen of rotsen, maar ook ongunstige weers- en zichtomstandigheden die het skiën bemoeilijken. Het meest voorkomende gevaar voor beginners is in diepe sneeuw vallen. Meestal weet je dit echter al als je off-piste gaat. Het grootste gevaar is dus onvoorbereid en onvoorzichtig zijn.
