Iedereen die beweegt kan geblesseerd raken. Dit geldt zowel voor skiën als voor elke andere sport. Dit mag echter niemand ervan weerhouden om op wintersport te gaan. De meeste ongelukken kunnen worden voorkomen door je verantwoordelijk te gedragen en de geldende veiligheidsregels in acht te nemen. Maar mocht er toch een valpartij op de piste plaatsvinden, dan helpen beproefde procedures om ernstig letsel te voorkomen en snel professionele hulp te krijgen. SnowTrex laat zien hoe wintersporters zich in dergelijke situaties moeten gedragen.
Bescherming begint al voor het skiën
Ongeveer 41.000 tot 43.000 Duitse skiërs hadden medische behandeling nodig na een ongeval in het skiseizoen 2016/2017, volgens de Duitse Ski Vereniging. Sinds het begin van de registratie van ongevallenstatistieken in de wintersport is dit een van de laagste cijfers ooit. Dienovereenkomstig neemt ook het aantal ernstige verwondingen in de wintersport af. Toch gebeuren er relatief gezien nog steeds te veel kleine ongelukken. Toch kunnen de meeste worden voorkomen door de veiligheidsregels in acht te nemen en door op de juiste manier en met een vooruitziende blik te rijden.
Hoofdverwondingen, kneuzingen aan de romp, gebroken ribben of sleutelbeenderen en knieletsels zijn de meest voorkomende verwondingen tijdens het skiën – en de meeste daarvan worden veroorzaakt door vallen. De volgende maatregelen helpen vallen en daaruit voortvloeiende blessures tijdens wintersport te voorkomen: Doe een goede warming-up voordat je de piste op gaat. Studies tonen aan dat een warming-up voor het sporten de kans op blessures verkleint. Opwarmen moet de spieren rekken en de bloedsomloop op gang brengen.
Het is ook belangrijk dat wintersporters vaak en regelmatig drinken. Bij andere sporten doe je dit automatisch omdat je het warm krijgt en gaat zweten. Maar bij skiën merk je niet zozeer dat je zweet of dorst hebt door de kou. Daarom drink je minder. Dit betekent dat het risico op uitdroging bij wintersport nog groter is dan bij andere sporten. De gevolgen zijn hoofdpijn, concentratieproblemen, spierpijn. In het ergste geval leidt uitdroging tot instorting van de bloedsomloop en flauwvallen.
Deskundigen raden aan om voor en tijdens het sporten constant te drinken. De drank mag niet te warm of te koud zijn. Mineraalwater met weinig koolzuur en vruchtensap spritzers tijdens pauzes zijn bijzonder geschikt. Frisdranken zoals cola of energiedrankjes worden afgeraden, omdat ze het lichaam uitdrogen.
Daarnaast moeten wintersporters goed uitgerust en in goede fysieke conditie zijn als ze de piste op gaan. Als je je niet goed voelt, moe bent of niet helemaal fit, zul je onvoorzichtig skiën en niet snel genoeg kunnen reageren in gevaarlijke situaties. Fysieke en mentale fitheid zorgen dus vanaf het begin voor minder valpartijen op de piste.
Beter veilig dan spijt
Toch kunnen valpartijen niet altijd worden voorkomen. Maar als je goed voorbereid de piste op gaat, kun je ernstig letsel voorkomen. Beschermende kleding kan bijvoorbeeld de impact van een val opvangen en ernstige schade voorkomen. Hieronder vallen – afhankelijk van het niveau – rugpantsers, maar in ieder geval een geschikte skibril en natuurlijk een helm. Vooral de helm kan het risico en de ernst van hoofdletsel bij wintersporten verminderen en zelfs levens redden.
Een andere veiligheidsmaatregel bij het skiën is het buddysysteem, vergelijkbaar met wat je kent van duiken. Bij een val op ski’s kan de skipartner helpen. Het is raadzaam om, alleen als je van de gebaande paden afgaat, een derde persoon die niet met je mee skiet te informeren over de geplande routes. Spreek een tijd af voor een ontmoeting of een kort telefoongesprek met hem of haar. Als de skiërs zich niet op de afgesproken tijd melden of niet komen opdagen op het ontmoetingspunt, kan er iets mis zijn. Als het nodig is, kan de geïnformeerde persoon snel hulp inroepen, omdat hij of zij het beste weet waar de skiërs te vinden zijn. Toch is het essentieel om kalm te blijven, want vertragingen kunnen ook worden veroorzaakt door slecht zicht of druk verkeer.
Wintersporters moeten natuurlijk ook altijd hun mobiele telefoon bij zich hebben, bij voorkeur met alpine noodnummers in het geheugen. Dit zijn de telefoonnummers voor de Alpenlanden met skigebieden:
- Duitsland: 0049-89-29 49 40 (noodoproep: 112)
- Oostenrijk: 0043-512-58 78 28 (noodoproep: 140)
- Zwitserland: 0041-333-333 333 (noodoproep: 1414)
- Italië: 0039-0471-99 99 55 (noodoproep: 118)
- Frankrijk: 0033-450-53 22 08 (noodoproep: 15)
- Liechtenstein: 41 79 390 06 09 (noodoproep: 117)
Anders zijn er ook lokale noodnummers voor de meeste skigebieden. Als je deze nummers niet bij de hand hebt, kun je in heel Europa het algemene alarmnummer 112 bellen. De hulpverleners zullen dan de juiste bergreddingsdienst waarschuwen.
Voorzichtigheid is altijd geboden
Een groot deel van de valpartijen in de wintersport is het gevolg van botsingen. Meer dan 15 procent van de ongevallen wordt veroorzaakt door botsingen. De Duitse Ski Vereniging noemt dit “onaanvaardbaar” omdat de botsingen eigenlijk eenvoudig voorkomen zouden kunnen worden door beter op te letten op de piste. De gedragsregels van de Internationale Ski Federatie FIS worden aanbevolen als richtlijnen voor voorzichtig, oplettend en veilig skiën.
Allereerst is het belangrijk om je zo te gedragen dat je anderen of jezelf niet in gevaar brengt. Dit houdt ook in dat je je snelheid aanpast aan de piste- en weersomstandigheden en aan je eigen vaardigheden. Volgens de FIS worden veel botsingen in de wintersport veroorzaakt door te hoge snelheid of ongecontroleerd rijgedrag. Je kunt dit vergelijken met autorijden: Beginners moeten niet te snel rijden omdat ze dan gemakkelijk de controle over hun voertuig kunnen verliezen – wintersporters moeten zich op dezelfde manier gedragen.
Voordat je afdaalt, moet je altijd de route kiezen die andere skiërs op de helling niet in gevaar brengt. Skiërs verderop op de berg hebben altijd voorrang. Inhalen is toegestaan. Je moet echter wel voldoende afstand houden om andere skiërs niet af te schrikken en botsingen te voorkomen.
Als je stopt op de piste, moet je altijd om je heen kijken voordat je weer begint, zodat je niet in het pad van andere skiërs rijdt. Wintersporters zijn ook verantwoordelijk voor gebreken aan hun uitrusting of voor ongelukken of valpartijen die daarvan het gevolg zijn. Daarom moet de kwaliteit van de uitrusting altijd worden gecontroleerd en moeten de geldende veiligheidsnormen in acht worden genomen.
Belangrijk, maar soms moeilijk te beoordelen of op te merken: Je moet jezelf (en je lichaam) niet overschatten. Als je moe bent, neem dan een pauze. Als je merkt dat je lichaam niet meer aankan, moet je het die dag loslaten en jezelf niet over je grenzen duwen – want de gevolgen kunnen ernstig zijn. Skiërs die oververmoeid zijn, zijn vaak onoplettender, maken sneller fouten, zien andere skiërs gemakkelijker over het hoofd en reageren over het algemeen trager. Dit alles kan sneller leiden tot valpartijen die zichzelf en anderen in gevaar brengen.
Het is dus beter om eerder te stoppen of gewoon een dag pauze te nemen in plaats van je lichaam te veel te laten doen. Op die manier kun je ontspannen bij het vuur met een kopje thee en de volgende dag uitgerust en fit weer de piste op gaan.
Eerste regel bij vallen: blijf kalm
Maar wat gebeurt er als je valt? Dat hangt af van het soort val. Als je valt zonder jezelf te verwonden, is het eerste wat je moet doen zo snel mogelijk weer opstaan. Zo vorm je geen risico voor jezelf of voor andere skiërs. Plaats hiervoor de ski’s loodrecht op de piste: Dit betekent dat het hoofd bovenop ligt, de onderkant van beide ski’s naar beneden wijst en de ski’s evenwijdig aan elkaar op de grond staan. Je staat loodrecht op de piste – dit voorkomt dat je verder naar beneden glijdt of direct start als je opstaat.
Als je dit niet snel genoeg kunt, moet je proberen zo snel mogelijk aan de kant te gaan. In geval van nood kruip je gewoon opzij of in het zichtbare gebied. Als je dit niet alleen kunt of als je gewond bent, roep dan andere skiërs om hulp. Je kunt het beste de aandacht op jezelf vestigen door te zwaaien en te schreeuwen.
Controleer altijd of je iets bent kwijtgeraakt tijdens de val of dat er iets is gebroken waardoor je anderen kunt verwonden of materiaal kunt beschadigen. Zodra je weer fit bent om te skiën en je materiaal veilig is, kun je je reis vervolgen. Iedereen die een ski-val waarneemt, of het nu met zijn eigen skipartner is of met een andere skiër, is verplicht om te helpen. Het belangrijkste is dat je niet in paniek raakt, want dan kun je niet kalm en rationeel handelen en kan de situatie verergeren.
Iedereen die zich haast om te helpen en de gevallen persoon niet snel genoeg uit de “vuurlinie” kan halen, moet het volgende ongevalsprotocol volgen:
- Blijf eerst kalm en beoordeel de situatie.
- In de volgende stap beveilig je de plaats van het ongeval.
- Het is essentieel om de verwondingssituatie van de persoon die gevallen is te controleren.
- Roep dan hulp in en verleen zoveel mogelijk zelf eerste hulp.
Beveilig de plaats van het ongeval
Het eerste wat je moet doen is de plaats van het ongeval beveiligen zodat er geen verdere ongelukken zoals kop-staartbotsingen gebeuren. Plaats hiervoor twee skistokken in de vorm van een “X” in de sneeuw, ongeveer vijf tot tien meter boven de plaats van het ongeval. Controleer vervolgens de positie van de gewonde persoon. Controleer of de persoon reageert. Als je niet precies hebt gezien wat er is gebeurd, moet je de helm niet afdoen om de ruggengraat te beschermen, tenzij de gewonde persoon niet door de helm kan ademen, erin heeft overgegeven of mond-op-mondbeademing nodig heeft. De eerste stap is dan om het slachtoffer in een veilige positie te brengen, zoals de herstelpositie. Als het slachtoffer kan reageren, is het het beste om hem of haar in de voor hem of haar meest comfortabele houding te leggen.
Hulp inroepen
Alleen als je echt zeker weet dat er geen breuk of hersenschudding is en dat de gewonde zichzelf kan bewegen, kun je hem naar de rand van de helling brengen. Waarschuw dan de reddingsdienst en roep hulp in. Als je met meerdere mensen onderweg bent, kun je de taken verdelen en zo sneller handelen. Andere skiërs die voorbij komen kunnen ook op de situatie worden geattendeerd door te schreeuwen en kunnen helpen de plaats van het ongeval veilig te stellen, de reddingsdienst te bellen of eerste hulp te bieden. Ze zijn ook belangrijke getuigen die kunnen helpen bij het opstellen van een ongevallenrapport.
Als je op een plek bent zonder mobiele telefoonontvangst, kan het soms helpen om eerst je telefoon uit en dan weer aan te zetten en uiteindelijk 112 te bellen in plaats van de pin.
Een Alpine noodsignaal versturen
Als je geen mobiele telefoon bij je hebt of de noodoproep niet kunt activeren, vraag dan andere skiërs om hulp. Als je alleen bent of buiten de drukke pistes, zonder vooruitzicht op naderende hulp, komt de methode van het Alpine noodsignaal om de hoek kijken:
Dit is over het algemeen bedoeld voor extreme of existentiële noodsituaties waarin je zelf geen hulp kunt inroepen. Je signaleert visueel en/of akoestisch dat je hulp nodig hebt. Dit kan het zwaaien met een sjaal of een lampje zijn of gewoon roepen. Het is belangrijk om dit gedurende een minuut elke tien seconden te herhalen. Daarna volgt een pauze van een minuut waarin je wacht om te zien of iemand reageert. Als er geen antwoord komt, begin je opnieuw. Dit herhaal je totdat iemand antwoordt. Het is belangrijk om niet te stoppen totdat je een duidelijk antwoord krijgt of gered wordt. Het is het beste om door te gaan met het signaal, zelfs na een antwoord, zodat je gevonden kunt worden.
Iedereen die zo’n alpien noodsignaal hoort of ziet, belt onmiddellijk de reddingsdienst en antwoordt ook met een signaal. Dit doet de persoon door binnen een minuut te antwoorden met 3 tekens, ook gevolgd door een pauze van een minuut.
De W-vragen beantwoorden
Iedereen die de mogelijkheid heeft om contact op te nemen met de hulpdiensten moet de antwoorden op de zes W-vragen paraat hebben:
- Wie roept om hulp?
- Wat is er gebeurd?
- Hoeveel mensen zijn gewond?
- Waar en wanneer is het ongeluk gebeurd?
- Wat zijn de weersomstandigheden?
Om de exacte locatie gedetailleerder te kunnen beschrijven, moeten skiërs altijd het nummer van hun piste of de naam van de lift onthouden. Als je dit niet weet, probeer dan de directe omgeving zo goed mogelijk te beschrijven: Zijn er bepaalde markeringen of borden? Kun je bepaalde gebouwen herkennen? Wacht aan het einde van de oproep altijd af of er nog vragen zijn.
Eerste hulp verlenen en de gewonde geruststellen
Als de ambulancedienst onderweg is, verleen dan zoveel mogelijk zelf eerste hulp. Dit omvat het beschermen van de gewonde tegen onderkoeling, maar ook het mentaal versterken en aanmoedigen van de gewonde. Het Duitse Rode Kruis heeft een gecertificeerde EHBO-app uitgebracht die ook offline werkt en waarmee je in een noodgeval ook eerstehulpmaatregelen in gang kunt zetten totdat professionele hulp arriveert. Zodra de hulpdienst arriveert, laat je de hulpverleners de plaats van het ongeval zien en beantwoord je eventuele vragen. Zulke ernstige ongevallen zijn relatief zeldzaam in de wintersport, maar iedereen zou moeten weten wat hij of zij moet doen in een noodgeval. Dit helpt niet alleen bij een ongeluk, maar maakt het skiën over het algemeen ook rustiger en veiliger.
De meeste valpartijen tijdens het skiën worden veroorzaakt door onvoorzichtigheid. Als je je aan de veiligheidsregels houdt, aandachtig en voorzichtig skiet en goed beschermd bent, kun je de meeste ongelukken voorkomen en veilig op de piste zijn. We wensen je een goede reis!
Veelgestelde vragen over wat je moet doen bij een skiongeluk
Zoals bij elke sport kunnen er ook bij wintersport ongelukken gebeuren. Het aantal ernstige ski-blessures is echter nog nooit zo laag geweest.
Verwondingen aan het hoofd, de romp en de knieën zijn de drie meest voorkomende verwondingen bij skiën. Ze worden meestal veroorzaakt door valpartijen.
Botsingen leiden tot de meeste valpartijen in de wintersport. Deze worden op hun beurt voornamelijk veroorzaakt doordat een rijder te snel of te ongecontroleerd rijdt.
Ja! De meeste valpartijen in de wintersport worden veroorzaakt door onvoorzichtigheid. Als je voorzichtig rijdt, fysiek fit bent, de geldende veiligheidsregels volgt en de juiste beschermende kleding draagt, kun je vallen voorkomen.
Elke wintersporter is verplicht om te helpen bij een ongeval. De eerste stap is om de plaats van het ongeval veilig te stellen, de toestand van de verwonding te controleren, hulp in te roepen en vervolgens eerste hulp te verlenen aan de gewonde.
Het alpine noodsignaal werd geïntroduceerd voor dergelijke noodsituaties, wanneer er een kans is om gezien te worden vanuit berghutten of in het dal. Je geeft elke 10 seconden een visueel of akoestisch signaal. Na een minuut (of zes signalen) pauzeert men een minuut en begint dan opnieuw totdat er een reactie is (3 signalen per minuut met een pauze van een minuut en de herhaling) of hulp arriveert.
